Pierwszy kwartał 2022 roku w branży instalacyjno-grzewczej w Polsce

Najazd Rosji na Ukrainę posłużył jako pretekst do niewspółmiernie wysokich podwyżek paliw, zarówno gazu jak również ropy naftowej, które w niewielkim stopniu odnoszą się do poziomu cen sprzedaży surowców
energetycznych. W dalszym ciągu producenci borykają się z problemami związanymi brakiem komponentów do produkcji różnych urządzeń, których produkcja została w minionych latach w celu osiągniecia większego zysku przeniesiona do Azji, głównie Chin i Tajwanu, ale również innych krajów dalekowschodnich. Lawinowo wzrastające ceny paliw i gazu spowodowały perturbacje związane z wyborem urządzeń grzewczych zarówno do wymiany, jak również do zasilania nowych budynków.

Widać było pogarszającą się sytuację w budownictwie wielorodzinnym – spowodowana dużą niepewnością zarówno w związku z wojną, sytuacją ekonomiczno-polityczną w Polsce, cenami materiałów budowlanych i instalacyjnych, brakiem siły roboczej. Widać było także coraz większe spowolnienie w inwestycjach w budownictwie mieszkaniowym. Nie zauważa się jeszcze zmniejszonego popytu na produkty związanego z rosnącymi stopami procentowymi oraz rekomendacjami dotyczącymi zdolności kredytowej polskich rodzin. Chyba najbardziej zauważalnym czynnikiem były ograniczenia w tworzeniu nowych przyłączy gazowych, co zresztą zostało pozytywnie rozwiązane w połowie kwartału, oraz negatywny klimat dotyczący gazu związany z agresją Rosji na Ukrainę.

Utrzymały się tendencje z poprzednich kwartałów, zarówno pod względem wykorzystanych szans, jak również problemów, które występowały głównie z realizacją zamówień. Nadal utrzymuje się tendencja wzrostowa praktycznie w większości głównych grup produktowych, dynamika spływu zamówień była często sztucznie hamowana poprzez wstrzymywanie przyjmowania zamówień z uwagi na braki asortymentowe, do czego klienci zdążyli już przywyknąć. Kłopoty z dostawami dotyczą większości producentów, ale mimo to wyniki kwartału były dla dostawców bardzo pozytywne. Można w branży instalacyjno-grzewczej było wyczuć większą niepewność co do sytuacji ekonomiczno-gospodarczej oraz pandemicznej w przyszłym roku. Niepewność wprowadzają także dramatycznie rosnące ceny nośników energii, zwłaszcza gazu.

Sytuacja na rynku budowlanym, szczególnie w budownictwie mieszkaniowym także się zmienia. Duże podwyżki cen oferowanych przez deweloperów mieszkań, oraz coraz gorsza dostępność kredytów mieszkaniowych spowodowała widoczne dalsze osłabienie dynamiki wzrostowej w budownictwie wielorodzinnym, co zostało spotęgowane dodatkowo wojną na Ukrainie.

Także w I kwartale 2022 r. nasiliło się zagrożenie wzrastającą szybko inflacja i spadek wartości złotego do innych walut, przez co realny wzrost gospodarczy wydaje się być znacznie niższy od podawanego w oficjalnych statystykach. Do tego wszystkiego należy dodać duże wzrosty cen praktycznie wszystkich nośników energii, gazu, węgla i energii elektrycznej, oraz wzrosty cen produktów końcowych i usług

Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju

GUS podał, że w I kwartale 2022 r. produkcja sprzedana przemysłu była wyższa o 16,7% w porównaniu z analogicznym okresem 2021 r., kiedy to notowano spadek o 7,8%, ale w porównaniu do listopada 2021 r. miał miejsce spadek o 2,9%. Polityka banku centralnego raczej w dalszym demotywuje do trzymania oszczędności w bankach, nawet biorąc pod uwagę ostatnie dość znaczne podwyżki stóp procentowych, które wydają się spóźnione, i które nie przekładają się na wzrosty stóp procentowych trzymanych lokat, ale mają za to wydatne przełożenie na rynek pod postacią znacznie wyższych kosztów obsługi kredytów przez kredytobiorców. Wszelkie tarcze i inne podobne działania osłonowe, wprowadzane w poprzednich latach przez rząd, spowodowały, że banki mają zapas gotówki oceniany nawet na 2 lata i nie są zainteresowane motywowaniem klientów do oszczędzania, a jedynie dalszym ściąganiem gotówki z tytułu podwyżek odsetek od udzielonych kredytów. Stosunkowo wysoki poziom inflacji, oraz strata wartości PLN do EUR i dolara w ciągu ostatniego roku skłaniają do refleksji nad rzeczywistym poziomem wzrostu sprzedaży w przemyśle i gospodarki w Polsce. Obawa przed drożyzną napędza zakupy, także w branży budowlanej, gdzie wzrost cen materiałów w I kwartale 2022 r. był dalej był kontynuowany. Ogólnie widoczna jest niepewność społeczeństwa co do przyszłości, zarówno wewnętrznej w kraju, jak także w kontekście sytuacji międzynarodowej, szczególnie po agresji Rosji na Ukrainę.

Według danych podanych przez GUS, dynamika produkcji sprzedanej przemysłu wg. cen stałych w Polsce po I kwartale 2022 r. wygląda następująco:

Warto zwrócić uwagę na wzrosty w pozycji „Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę”, oraz „przetwórstwo przemysłowe” co jest bezpośrednim wynikiem wzrostu cen energii i paliw oraz surowców i ceny produktu kocowego, co oznacza, że wykazany wzrost nie ma wcale charakteru pozytywnego dla gospodarki i odbiorców, a wynika w ogromnej większości z inflacji.

W przypadku budownictwa, w okresie styczeń-marzec 2022 r. produkcja budowlano-montażowa wzrosła o 27,6% w odniesieniu do analogicznego okresu 2021 r., kiedy notowany spadek osiągnął poziom 10,8%, co z jednej strony, biorąc pod uwagę otoczenie gospodarcze, może wydawać się rewelacyjnym wynikiem, jednak po uwzględnieniu wielkości inflacji jest raczej potwierdzeniem kontynuacji obserwowanego już od wielu miesięcy zmniejszania się dynamiki wzrostów w branży budowlanej i przechodzenia powoli w okres pewnej niestabilności pogłębionej przez efekt niepewności spowodowanej obserwowanym przegrzaniem rynku budowlanego, co było sygnalizowane przez firmy z branży instalacyjno-grzewczej. Kontynuacja wzrostu cen materiałów budowlanych (w całym sektorze budowlanym) spowodowały i powodują wiele napięć w realizacji zadań developerskich, co widać w ilości wstrzymywanych już rozpoczętych budów lub tych, na które zostały już wydane pozwolenia, co może mieć przełożenie na część rynku instalacyjno-grzewczego pracującego na rzecz nowobudowanych obiektów. Dynamika produkcji budowlano-montażowej (w cenach stałych) w
okresie I-III 2022 r. i w marcu 2022 r. w porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego
roku wygląda następująco:

W okresie styczeń-marzec 2022 r. w jednostkach, w których podstawowym rodzajem działalności była wykonywanie robót specjalistycznych w tym robót instalacyjno-grzewczych wzrost wartości produkcji budowlano-montażowej, wyniósł 16,3%. Wzrosty zanotowały wszystkie gałęzie budownictwa, jednak biorąc pod uwagę, że statystyka obejmuje wyniki wartościowe, to uwzględniając wysoką inflację, raczej nie odzwierciedlają nastrojów w branży budowlanej, które zaczęły spadać w ciągu I kwartału 2022 r. i zaczęły rosnąc obawy przed spodziewanym kryzysem, którego następne symptomy widać było już w kwietniu w postaci spadków w poszczególnych działach klasyfikacji inwestycji budownictwa mieszkaniowego.

Według danych opublikowanych przez GUS, produkcja budowlano-montażowa w marcu 2022 r. w porównaniu z marcem 2021 r., była wyższa zarówno dla robót o charakterze inwestycyjnym - o 16,9%, jak i remontowym – o 44,9% (w 2021 r. miał miejsce spadek odpowiednio o 15,4% oraz 2,1%).

W I kwartale 2022 r., w odniesieniu do tego samego okresu 2021 r., wystąpił także wzrost wartości robót inwestycyjnych o 16,5% oraz remontowych o 34,1% (wobec spadków dla tych prac prac o 17,9% i 4,6% w 2021 r.).

Dynamika produkcji budowlano-montażowej w marcu 2022 r. (w cenach stałych), w porównaniu do przeciętnej miesięcznej wartości z 2015 r., wyniosła 118,8.

Po wyeliminowaniu wpływu czynników o charakterze sezonowym, w marcu 2022 r. produkcja budowlano-montażowa ukształtowała się na poziomie wyższym o 24,4% w porównaniu z marcem 2021 r. oraz o 5,1% wyższym w porównaniu z lutym 2022 r.

Wskaźniki cen produkcji budowlano-montażowej w marcu i kwietniu 2022 r. wyglądały następująco:

Według danych GUS, w porównaniu z kwietniem 2021 r., podniesiono ceny budowy budynków i budowy obiektów inżynierii lądowej i wodnej - po 11,3% oraz robót budowlanych specjalistycznych – o 10,2%.

Nawet pobieżna analiza ostatnich wskaźników cen produkcji budowlano-montażowej pokazuje ponownie konsekwentny znaczny ich wzrost w stosunku do wcześniejszych kwartałów. Z pewnością swój udział w tym ma duże zapotrzebowanie na fachową siłę roboczą oraz kontynuacja drastycznych wzrostów cen materiałów budowlanych, oraz rosnąca w zastraszającym tempie inflacja.

W budownictwie w dalszym ciągu branża budowlana radziła sobie nieźle głównie dzięki mieszkaniówce, ale w I kwartale można było zauważyć już spowolnienie także w budownictwie mieszkaniowym. Obecnie na pierwszy plan wysunęły się problemy wynikające ze wzrostu kosztów zatrudnienia i cen materiałów budowlanych. Publikowany przez GUS wskaźnik koniunktury od początku roku wskazywał na systematyczny wzrost optymizmu, ale od jego dynamika z każdym miesiącem była coraz mniejsza. Zgodnie z informacją GUS, Wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury w budownictwie ukształtował się w kwietniu 2022 r. na poziomie minus 15,4 punktów.

Rozwój budownictwa mieszkaniowego a tendencje w branży instalacyjno-grzewczej

Wyniki pierwszego kwartału 2022 r. w budownictwie mieszkaniowym potwierdzają osłabienie pewnego boomu, który nastał w tym segmencie branży budowlanej, chociaż, z powodu dużej zwyżki cen, dynamika wzrostu coraz bardziej uległa osłabieniu, szczególnie jeśli chodzi o wykańczanie przekazanych w stanie deweloperskim mieszkań.

W okresie I – III 2022 r. oddano do użytkowania w dalszym ciągu więcej lokali niż rok wcześniej, ale spadła liczba rozpoczętych budów oraz liczba udzielanych pozwoleń na budowę i zgłoszeń nowych budów. Według danych ogłoszonych przez GUS, w okresie od stycznia do marca 2022 r. oddano do użytku ok. 54,7 tys. mieszkań co stanowi wzrost o 3,2% w porównaniu do analogicznego okresu 2021 r. Pewnej zmianie podlegała także tendencja udziałów w realizowanych inwestycjach pod względem inwestorów. W okresie I-III 2022 r. deweloperzy, wybudowali 29,3 tys. jednostek, co stanowi 53,6% wszystkich oddanych do użytku w tym okresie mieszkań i spadek o 3,6% w stosunku do I kwartału 2021 r. Inwestorzy indywidualni wybudowali 24,2 tys. mieszkań, co oznacza wzrost o 12,6% w stosunku do I kwartału 2021 r., a ich osiągnięty udział wyniósł około 44,2% w tej kategorii statystyki. Podobną liczbę mieszkań jak w I kwartale 2021 r. oddano do w pozostałych formach budownictwa (spółdzielcze, komunalne, społeczne czynszowe i zakładowe) gdzie łącznie oddano do użytkowania 1194 mieszkań wobec 1110 mieszkań rok wcześniej, tj. o ok. 7% więcej niż w 2020 r. Struktura oddanych do użytku mieszkań ma wpływ na strukturę instalowanych źródeł ciepła. Deweloperzy, którzy budują głównie na obszarach miejskich, korzystają często z możliwości przyłączenia realizowanych budynków do miejskiej sieci cieplnej z czym pojawiają się coraz większe problemy natury technicznej, natomiast inwestorzy indywidualni decydują się bardziej na własne źródło ciepła, chyba że są zobligowani prawnie do przyłączenia się do miejskiej sieci c.o.

W I kwartale 2022 r. rozpoczęto budowę 53,3 tys. mieszkań, co stanowi spadek o ok. 16,3%, w odniesieniu do I kwartału 2021 r. Deweloperzy rozpoczęli budowę 31,7 tys. mieszkań, co daje udział prawie 59,5% ogólnej liczby mieszkań, których budowę rozpoczęto. Inwestorzy indywidualni rozpoczęli budowę prawie 20,9 tys. mieszkań, co dało udział ok. 35,1% w ogólnej liczbie rozpoczynanych budów. W budownictwie deweloperskim nastąpił spadek rozpoczynanych inwestycji o ok. 21,1%, natomiast w budownictwie indywidualnym ten spadek wyniósł 5,8% w porównaniu do analogicznego okresu 2021 r. W pozostałych formach budownictwa (spółdzielcze, komunalne, społeczne czynszowe i zakładowe) w I kwartale 2022 r. także nastąpił spadek w porównaniu do analogicznego okresu 2021 r. liczby mieszkań do 757 wobec 1417 mieszkań rok wcześniej, których budowę rozpoczęto co oznacza ok. 46,6% spadku.

Zgodnie z danymi GUS, w I kwartale 2022 r. wydano pozwolenia lub dokonano zgłoszenia budowy dla 77,8 tys. mieszkań, tj. o 8,0% mniej niż w analogicznym okresie 2021 r. W dalszym ciągu największą grupą inwestorów w tej kategorii byli deweloperzy, którzy uzyskali pozwolenia na budowę dla ok 52 tys. mieszkań (8,2% mniej niż w I kwartale 2021 r.) oraz inwestorzy indywidualni, którzy uzyskali pozwolenia na budowę ok. 24,4 tys. mieszkań (10,1% mniej niż w I kwartale 2021 r.). Łącznie w ramach tych dwóch form budownictwa otrzymano pozwolenia lub dokonano zgłoszenia budowy z projektem budowlanym 98,2% ogółu mieszkań (z tego deweloperzy 66,8%, a inwestorzy indywidualni 31,4%). W I kwartale 2022 r. w pozostałych formach budownictwa (spółdzielcze, komunalne, społeczne czynszowe i zakładowe) było o 76,4% więcej mieszkań, na których budowę wydano pozwolenia lub dokonano zgłoszenia z projektem budowlanym (1365 wobec 774 mieszkań w I kwartale 2021 r.) niż rok wcześniej. Jak widać pomimo wzmożonego popytu na mieszkania widać było już duże spadki w rozpoczynanych i przygotowywanych inwestycjach mieszkaniowych w każdej kategorii, które pogłębiły się jeszcze bardziej w kwietniu 2022 r. Pytaniem jest, jak długo utrzyma się popyt i siła nabywcza inwestorów w oparciu o własne oszczędności, przy znacznie wzrastających cenach metra kwadratowego budowanych mieszkań, oraz kosztów ich wykańczania, przy równocześnie coraz wyższej inflacji. 

Sytuacja w branży instalacyjno-grzewczej w I kwartale 2022 r.

W I kwartale 2022 r. sytuacja w branży instalacyjno-grzewczej była według ogromnej większości zebranych opinii bardzo dobra, aczkolwiek z nieco słabszą dynamiką w porównaniu do poprzednich kwartałów, co nie wszędzie znajduje potwierdzenie w liczbach. Początek roku z dużymi wzrostami, II połowa lutego i marzec wyglądał nieco słabiej niż wskazywał na to początek roku. Wyniki zakupowe w całym kwartale niejednoznaczne. Niektórzy dostawcy duży wzrost, inni nawet spadki w stosunku do poprzedniego roku. Często dobre wyniki u dostawców u których wcześniej była słaba dostępność towaru, czyli może to wynikać z wcześniej zaplanowanych inwestycji. Słabe wyniki u niektórych dostawców mogą być efektem znacznie pogarszających się warunków kredytowych, ciągle rosnących cen, co powoduje mocny spadek nastrojów. Trzeba też pamiętać, że w obecny rok rynek wszedł z o wiele wyższymi cenami niw w poprzedni. Wzrost dochodów nie nadąża za spadkiem siły nabywczej. Takie dobre wyniki to prawdopodobnie również efekt zapowiadanych przez większość producentów podwyżek cen towarów. Niektórzy producenci pozwolili na złożenie zamówień i sprzedaż po starych cenach bez względu na termin odbioru, jest to już rzadki przypadek. Większość producentów uskarża się jednak na kłopoty z terminowością dostaw wynikającą z braków asortymentowych komponentów do produkcji wyrobu finalnego. Te znakomite wyniki są zaburzone także faktem realizowania dostaw z zeszłego roku.

Widać było dużą niepewność co do wyników w branży w następnych kwartałach. Informacje z przychodzące z budownictwa mieszkaniowego, nie napawają zbytnim optymizmem. Firmy wykonawcze nadal borykają się z generalnym wykonawcą lub inwestorem w tematach renegocjacji wysokości kontraktów, ze względu na podwyżkę cen materiałów, które nastąpiły w międzyczasie. W sporej części , sprzedaż urządzeń grzewczych była oparta o rynek wymian, ale perturbacje związane na początku z problemami dla realizacji przyłączy gazowych pod koniec 2021 r. oraz na początku I kwartału 2022 r., a później z drastycznymi podwyżkami cen gazu, spowodowały, że inwestorzy planujący wymianę starych urządzeń grzewczych na nowe gazowe kotły kondensacyjne, zaczęli wstrzymywać się z realizacją, lub wręcz występowali do NFOŚiGW o zamrożenie zawartych już umów w ramach programu Czyste Powietrze. Te straty skompensowały w pewnym stopniu znaczne wzrosty udziału pomp ciepła w ramach programu Czyste Powietrze, ale oznacza to, że użytkownicy końcowi na wszelki wypadek zostawiają sobie możliwość dalszego spalania różnych odpadów i zatruwania
otoczenia. Ponadto, pozostaje pytanie, czy budynki, w których montowane są pompy ciepła, mają standard zapotrzebowania na ciepło pozwalający na optymalne wykorzystanie zalet tych urządzeń, w przeciwnym razie może dojść do rozczarowania inwestorów, jeżeli pompa ciepła została dobrana niewłaściwie. Obserwuje się, że coraz więcej producentów kotłów na paliwa stałe rozszerza swoja ofertę o pompy ciepła.

Pomimo tych zjawisk, popyt na urządzenia grzewcze był nadal wysoki i dynamika spływu zamówień była sztucznie hamowana poprzez wstrzymywanie przyjmowania zamówień z uwagi na braki asortymentowe, co oznacza, że osiągnięty wynik mógłby być jeszcze wyższy. Podobnie jak pod koniec 2021 r., klienci często decydowali się na takie produkty jakie były dostępne a nie takie jakie chcieli pierwotnie zamówić. Taka sytuacja z możliwością dostaw spowodowała, że nawet niszowe marki osiągnęły spektakularne wzrosty jeżeli tylko posiadały produkty na stanie magazynowym. To może być szansą dla takich firm na ich przyszły rozwój i większą dywersyfikację źródeł dostaw. Ciekawym zjawiskiem jest to, że w wypadku pomp ciepła marka przestaje mieć tak duże znaczenie jak wypadku kotłów. Widać duży wzrost rozdrobnionego importu pomp ciepła głównie z Chin, gdzie w przeciwieństwie do producentów europejskich nie ma problemów z komponentami do produkcji, ale za to pod znakiem zapytania jest przyszła jakość serwisu i doradztwa technicznego, chociaż doszły sygnały z rynku, że import z tego kierunku także zaczął się zatykać. To może mieć potencjalnie negatywny wpływ na cały budowany od kilku lat rynek w tej grupie produktowej.

W ogólnej ocenie w pierwszym kwartale 2022 r. sytuacja była podobna jak w poprzednich kwartałach 2021 r., jednak można było zaobserwować rosnącą niepewność co do sytuacji ekonomiczno-gospodarczej, dostępności i cen podstawowych nośników energii: gazu, energii elektrycznej, ale także węgla. Wojna na Ukrainie oraz znaczny wzrost cen energii powoduje gwałtowny i masowy odwrót od urządzeń gazowych na rzecz urządzeń elektrycznych, szczególnie pomp ciepła. Dodatkowo sprzedaż kotłów gazowych blokował nierozwiązany na początku roku problem braku odpowiedniej ilości nowych przyłączy gazowych i odległe perspektywy czasowe realizacji takich inwestycji. Spowodowało to duże obawy klientów co d przyszłości dostępu do gazu. Niepewna sytuacja polityczna oraz ekonomiczna, wysoka inflacja, rosnące koszty kredytów powodują, że firmy deweloperskie ostrożniej planują nowe inwestycje, a nawet zamrażają niektóre inwestycje/projekty. Z uwagi na wchodzące od kwietnia 2022 r. nowe przepisy rozliczania prądu z PV, w I kwartale 2022 r. można było zaobserwować zwiększone zainteresowanie panelami PV oraz dedykowanym osprzętem. Najważniejszym czynnikiem są problemy w łańcuchach dostaw i transporcie zwłaszcza z Azji. Ciągłe zmiany cen surowców i przepustowość frachtu morskiego ma coraz większy wpływ na dostępność produktów. Także wojna na Ukrainie i brak siły roboczej na polskich budowach spowalnia sektor i powoduje dodatkowe opóźnienia na placach budowy.

Rynek w 2022 r. wydaje się być inny niż wcześniej. W marcu i już na pocz. II kwartału było widać, że inwestorzy wstrzymują inwestycję, ponieważ stopy procentowe idą ostro w górę, co powoduje, że dostępność kredytów drastycznie maleje. Pomimo, że materiały osiągają bardzo wysokie ceny, w dalszym ciągu jest duża motywacja na modernizację. Pompy ciepła królują w zapytaniach, co powoduje, że potencjalni klienci rozpatrują zamianę nowego kotła kondensacyjnego na pompy ciepła, ale po przeanalizowaniu i czasie zwrotu i rosnących cenach energii elektrycznej, która z powodu zwiększonego popytu może do końca roku wzrosnąć o dalsze 50%, często rezygnują z takiego działania, tym bardziej, że ceny gazu na rynkach europejskich maja tendencje spadkową. Ciągłe podwyżki urządzeń cen grzewczych, powodują iż klienci szukają tańszych rozwiązań, co powoduje, że pojawia się zjawisko rezygnacji z marek premium na poczet tańszych urządzeń.

Także w I kwartale 2022 r. występowały duże problemy z dostępnością towarów oraz znaczne i częste podwyżki materiałów instalacyjnych (problemy z dostawami stali, tworzyw sztucznych, podzespołów elektronicznych, problemy z transportem dla importerów towarów z Chin). Kondycja finansowa firm instalacyjnych oraz deweloperów pozostaje na bardzo dobrym poziomie. Firmy często są skłonne dokonywać przedpłat za zamówiony towar, żeby mieć pewność co do rezerwacji towaru i terminu dostawy.

W ogólnej ocenie rozwoju rynku w I kwartale 2022 r., można było zaobserwować sytuację podobną jak w poprzednich kwartałach. W dalszym ciągu, po pewnych obawach związanych potencjalnymi problemami z z brakiem towaru, utrzymywały się wzrosty sprzedaży. Ogólnie, podobnie jak w poprzednim kwartale panuje opinia, że wygrywali ci, którzy byli w stanie dostarczyć towar.

Coraz więcej powietrznych pomp ciepła, jak również kotłów elektrycznych jest instalowanych przez firmy fotowoltaiczne, które oferują kompleksową usługę panele + pompa ciepła, szukają nowych grup produktowych, zabezpieczają się przed oczekiwanym, być może trochę na wyrost, spadkiem popytu na PV w 2022 r. po zmianie przepisów dotyczących przyszłych rozliczeń.

Wzrost sprzedaży na rynku instalacyjno-grzewczym w I kwartale 2022 r. można szacować na poziomie 25% wartościowo, głównie ze względu na wzrost cen towarów. Widać już jednak oznaki spadków na inwestycjach.

Sytuacja w wybranych grupach produktowych

Sprzedaż urządzeń i elementów instalacji grzewczych w IV kwartale 2021 r., ogólnie przebiegał podobnie jak we wcześniejszych kwartałach w większości podstawowych grup produktowych pozytywnie jeśli chodzi o sprzedaż, pomimo problemów z dostawami. Pewną niespodzianką była dalsza pewna kontynuacja wzrostu sprzedaży gazowych wiszących kotłów konwencjonalnych, chociaż dynamika wzrostu uległ znacznemu osłabieniu. Niemniej jednak obraz struktury sprzedaży wskazuje, że sprzedawało się to co było dostępne w magazynie, stąd np. wzrosty sprzedaży w grupach urządzeń, które wcześniej notowały spadki i zalegały w magazynach. W dalszym ciągu można było zauważyć stabilny wzrost sprzedaży w kondensacyjnych kotłach gazowych wiszących, co jest bardzo znaczące biorąc pod uwagę wysoką bazę odniesienia z poprzednich kwartałów 2020 r. i już tradycyjnie bardzo duży wzrostach w grupie powietrznych pomp ciepła. Zauważalne było także wypadku pomp ciepła gruntowych w IV kwartale 2021 r. nastąpiły duże kilkudziesięcioprocentowe wzrosty sprzedaży, co można tłumaczyć ograniczona podażą powietrznych pomp ciepła i zastępowaniem ich dostępnymi na magazynie pompami gruntowymi, pomimo zwiększonych kosztów instalacji. Ogólnie rośnie coraz bardziej zainteresowanie ogólnie wykorzystaniem OZE na cele grzewcze. W ostatnim kwartale wzrosła ponownie sprzedaż kolektorów słonecznych, ale większość producentów już sygnalizowała wzrosty sprzedaży. Także producenci kotłów na paliwa stałe sygnalizowali dwucyfrowe wzrosty na poziomie od 20 do 30%, dzięki wzrostom sprzedaży kotłów na pellet, oraz coraz częściej będących obiektem zainteresowania, kotłami zagazowującymi drewno. Także kotły na ekogroszek zaznaczyły swój wzrost , prawdopodobnie z uwagi na wycofywanie kotłów węglowych z programu Czyste Powietrze z końcem 2021 r., oraz biorąc pod uwagę, że część producentów się wycofała z produkcji tych urządzeń, wzrosty mogą być wynikiem pokrycia tego zapotrzebowania przez tych, którzy maja je w ofercie, natomiast brak jest wiarygodnej statystyki monitoringu rynku, które mogłyby w obiektywny sposób określić tendencje rynkowe. W IV kwartale nastąpiły spadki w kotłach olejowych, co było odwróceniem tendencji z poprzednich kwartałów. Także zanotowano znaczne, w
grupie gazowych kondensacyjnych kotłów stojących, także kilkudziesięcioprocentowe wzrosty w kotłach o większej mocy. Widać także konsekwentnie coraz większe zainteresowanie układami hybrydowymi zarówno kotłów gazowych z pompami ciepła gdzie wzrost jest kilkudziesięcioprocentowy, chociaż w liczbach jeszcze nie są to duże ilości oraz w układach kocioł gazowy – kolektory słoneczne, oraz pompa ciepła – kolektory słoneczne gdzie widoczny jest duży wzrost takich instalacji. W grupie głównych elementów instalacji do ogrzewania powierzchniowego, też widać wzrosty od kilku, do ponad 20%, ale w niektórych elementach widać spore spadki, co raczej nie wskazuje na tendencję spadku zainteresowania tą grupą produktową, a raczej na braki możliwości realizacji zamówień z uwagi na problemy z dostawą mosiądzu i polietylenu, a jest zależne od doboru technologii wykonania zależnej często od okresu montażu.

Tendencje zmian rynkowych w I kwartale 2022 r.

Gazowe kotły konwencjonalne:

Po wzrostach w ostatnich kwartałach od początku 2022 r., nastąpiła ponownie tendencja spadkowa o w tej grupie kotłów. W pierwszym kwartale 2022 r., spadek sprzedaży w grupie wiszących kotłów konwencjonalnych wyniósł 14%. Baza odniesienia w tym wypadku jest wielokrotnie niższa niż w wypadku kotłów kondensacyjnych i w liczbach bezwzględnych, nie są to jakieś duże ilości. Zjawisko spadków tej grupie produktowej możemy tłumaczyć, powrotem do naturalnej tendencji wygaszania produktu po ograniczeniach wprowadzonych przez regulacje ekoprojektu. Także rynek, po wymianach, które miały miejsce w poprzednim roku jest uległ nasyceniu, dlatego zainteresowanie tym produktem ponownie zaczęło spadać. W całościowej masie sprzedaży kotłów gazowych, udział kotłów konwencjonalnych jest zaledwie kilkuprocentowy. Jeszcze większy spadek nastąpił w grupie gazowych konwencjonalnych kotłów stojących, gdzie spadek procentowy w I kwartale 2022 r. wyniósł 40%. Jeżeli odniesiemy to do ilości liczonej zaledwie w kilku setkach w skali roku, stanowi to głęboki margines sprzedaży kotłów gazowych.

Gazowe kotły kondensacyjne:

W I kwartale 2022 r. odnotowany został ponowny wzrost sprzedaży wiszących kotłów kondensacyjnych w porównaniu do I kwartału 2021 r., który wyniósł 10%, oraz 6% wzrost w grupie gazowych kondensacyjnych kotłów stojących. Wynik z pewnością mógłby być wyższy, ale podobnie jak w poprzednich kwartałach, szereg producentów miało problem z terminowym wywiązaniem się z realizacji zamówień i tak na prawdę sprzedawały się te urządzenia, które były dostępne. Tendencja wzrostowa ma swoje podłoże w przyczynach wymienionych już wcześniej. Gazowe kotły kondensacyjnie obecnie sprzedają się głównie na wymianę starych urządzeń grzewczych, w budynkach podłączonych do sieci gazowej. Rynek gazowych kotłów wiszących został praktycznie zdominowany przez urządzenia kondensacyjne i stanowi ponad 96% rynku kotłów gazowych. Jest to obecnie podstawowe urządzenie grzewcze sprzedawane w największej ilości. W I kwartale w wypadku kotłów stojących o większej mocy tj. powyżej 50 kW. nastąpił wzrost 13% w wypadku kotłów kondensacyjnych stojących, przy 3% wzrostu w grupie kotłów konwencjonalnych, co świadczy o kontynuacji renowacji systemów grzewczych w większych obiektach, ale z tendencją spowalniającą. W I kwartale 2022 r. odnotowano ponownie ok. 13% wzrost sprzedaży kotłów z tzw. wymiennikiem kondensującym. Po spadkach we wcześniejszych kwartałach, sporo tych urządzeń było dostępnych w magazynach i z uwagi na braki rynkowe kotłów kondensacyjnych, mogły zostać wpuszczone do obrotu. Ciągłe podwyżki kotłów, powodują iż ludzie szukają tańszych rozwiązań, pojawia się problem iż osoby rezygnują z marek premium na poczet tańszych urządzeń. Dodatkową niewiadomą na początku roku był wpływ zatrzymania podpisywania umów na nowe przyłącza gazowe przez PSG. Brak wykonywania nowych przyłączy z pewnością wpłynęło na ograniczenie we wzroście potencjału kotłów gazowych co niekoniecznie może się przełożyć na wzrost zapotrzebowania na inne urządzenia grzewcze, np. pompy ciepła, szczególnie w wypadku drastycznych wzrostów cen gazu i energii elektrycznej. Na szczęście pod koniec I kwartału problem został rozwiązany, ale w dalszym ciągu pojawiają się pojedyncze głosy o odległych terminach realizacji przyłączeń gazowych, pomimo, żw PSG sygnalizuje wzrost ilości przyłączy realizowanych w ciągu roku o ok. 10% średnio, w zależności od regionu. ZW względu na podwyżki cen gazu i obawy co do jego dostępności z uwagi na ograniczeni dostaw gazu z Rosji, pojawiły się informacje, nawet nowe kotły kondensacyjne chcą ludzie zamieniać na pompy ciepła, ale po przeanalizowaniu i czasie zwrotu i rosnących cenach energii elektrycznej, która będzie bardzo drożej z powodu elektryfikacji ogrzewania i motoryzacji osiągnie ceny zgodne z popytem, nie było to zjawisko masowe. Jednak obecną sytuacją wokół gazu spowodowała, że np. w programie Czyste Powietrze, w marcu i kwietniu nastąpiły widoczne spadki liczby kotłów gazowych w statystykach. Beneficjenci zwieszali swoje umowy z NFOŚiGW z obawy o dostępność gazu w przyszłości i jego rosnące ceny. Także gaz ziemny był na cenzurowanym praktycznie we wszystkich dokumentach unijnych, co spowodowało taki a nie inny przekaz do rynku na temat tego paliwa. Tymczasem jego ceny na rynkach europejskich zaczęły ponownie spadać. Faktem jest jednak, że akcja wycofywania się z gazu w perspektywie następnych 20 lat już ruszyła, ale odejście od niego po 2025 r. raczej można traktować jako nierealne życzenie z uwagi na brak wiarygodnej alternatywy.

Kotły olejowe:

W grupie kotłów olejowych, w I kwartale 2022 r. nastąpił spory wzrost sprzedaży o ok. 24% co też stanowi pewna niespodziankę, ponieważ w skali 2021 r. łączny wzrost wyniósł tylko 5%. Przy czym, w wypadku kotłów konwencjonalnych nastąpił spadek sprzedaży, który wyniósł 17% przy 2% wzroście w skali 2021 r., a w wypadku kotłów kondensacyjnych nastąpił wzrost o 45% przy wzroście na poziomie 7% w skali całego 2021 r. Duży wzrost sprzedaży kotłów olejowych w I kwartale jest pewnym zaskoczeniem i może wynikać gównie z braków towarowych, ponieważ z drugiej strony widać sporo zapytań o ogrzewanie olejowe w pespektywie podwyżek cen gazu.

Kotły na paliwa stałe:

W I kwartale 2022 r. było ponownie widoczne większe zainteresowanie zakupem kotłów grzewczych na paliwa stałe, podobnie jak w innych grupach urządzeń grzewczych. Nie było niespodzianką spadek zainteresowania kotłami węglowymi z uwagi na wycofanie z końcem 2021 r. tej grupy produktowej z dotacji w ramach programu Czyste Powietrze. Brak miarodajnych danych dla sprzedaży rynkowej tych urządzeń, ale zdaniem producentów, wzrosty mogą być w I kwartale na poziomie 10-15%. W I kwartale, był notowany dalszy wzrost zainteresowania kotłami automatycznymi na pellet, które zwiększyły wyraźnie swój udział rynkowy w grupie kotłów na paliwa stałe, ale również widać coraz większe zainteresowanie kotłami na pyrolizę drewna. Także w tej grupie produktowej, zamówienia także są realizowane z pewnym opóźnieniem, z uwagi na możliwości produkcyjne zakładów i dostęp do surowców, oraz brak wykwalifikowanej siły roboczej do produkcji urządzeń. Ogólnie, podwyżki cen i zwiększone zakupy spowodowała znaczny wzrost obrotów w tej grupie producentów. widać także wśród producentów kotłów na paliwa stałe tendencję do wprowadzania do oferty różnych innych produktów i nowoczesnych źródeł ciepła.

Pompy ciepła i ogrzewanie elektryczne:

W I kwartale 2022 r., kontynuowany był dalszy trend wzrostowy w grupach nowoczesnych zaawansowanych urządzeń grzewczych zasilanych energią elektryczną takimi jak pompy ciepła i nowoczesne przepływowe kotły grzewcze.

W I kwartale 2022 r. pompy ciepła odnotowały 72% wzrosty sprzedaży co jest kolejnym bardzo dobrym wynikiem, ale może być także niedoszacowanym, z uwagi na to, że na rynku pojawiło się szereg producentów pomp ciepła produkujących na mała skalę, oraz zaczął się coraz bardziej rozwijać import pomp ciepła z Chin, co zgodnie ze wcześniejszymi prognozami, może stanowić problem dla europejskich i krajowych producentów pomp ciepła w przyszłości. Tradycyjnie największe wzrosty odnotowano w pompach powietrznych, wzrosty w skali kwartalnej kolejny kwartał wyniosły kilkadziesiąt procent. Najpewniej, wzrosty sprzedaży byłyby dużo większe, ale także wśród dostawców pomp ciepła były także widoczne duże problemy z realizacją dostaw z uwagi na duże zapotrzebowanie. Skorzystały na tym gruntowe pompy ciepła, czyli klasyka rozwiązania, które często w konieczności wprowadzania zamienników, zamieniały pompy powietrzne, których termin dostawy był nie możliwy do określenia przez dostawcę, a które akurat były dostępne. Na dostawę pompy ciepła trzeba było czekać powyżej miesiąca i dłużej. Dzięki temu, pompy gruntowe w I kwartale 2022 r. odnotowały tym razem wzrost na poziomie prawie 54% w wypadku pomp nierewersyjnych do c.o., do ok. 33% wzrostu w wypadku pomp rewersyjnych. Ponownie rekordzistami we wzrostach sprzedaży , są pompy powietrzne typu monoblok gdzie wzrosty są od dwukrotności do trzykrotności w porównaniu do I kwartału 2021 r. w zależności od kategorii i mocy. Oczywiście w ramach poszczególnych grup pomp ciepła była duża rozbieżność w wynikach sprzedaży.

Podobnie jak w 2021 r., głównym czynnikiem, wpływającym na tak istotne wzrosty sprzedaży pomp ciepła typu powietrze/woda jest większa atrakcyjność rozwiązań, przekonanie o efektywności kosztowej tych urządzeń, a także rosnące zainteresowanie tą technologią, zarówno wśród użytkowników jak i instalatorów. Na wyraźny wzrost zainteresowania pompami ciepła przełożyła się większa intensywność finansowego wsparcia pomp ciepła w programie Czyste Powietrze oraz ulga termomodernizacyjna. Trzeba podkreślić, że udział pomp ciepła z programu Czyste Powietrze osiągnął w marcu i kwietniu 2022 r. ok. 30-40%.

W wypadku kotłów elektrycznych widoczny był dalszy wzrost zainteresowania ta technologią z uwagi na łatwość montażu i koszty instalacji, wzrostowa dynamika sprzedaży w I kwartale 2022 r. osiągnęła poziom ok. 40%, natomiast proste modele dedykowane do współpracy z pompami ciepła wyniosły ponad 200%. Od 2020 r. widać zdecydowany wzrost zainteresowania tym typem ogrzewania. Ilość zapytań i zamówień w I kwartale 2022 r. utrzymywał się na poziomie ze szczytu sezonu grzewczego (nawet w kwietniu). Pojawia się coraz większa ilość wymian za gazowe źródła ciepła, czego wcześniej nie obserwowaliśmy – póki co przede wszystkim w segmencie przemysłowym (moce kilkadziesiąt-kilkaset kW), choć także wśród klientów indywidualnych. Jest to wynik z jednej strony nagłych, drastycznych podwyżek cen gazu, z drugiej zaś szeroko głoszonymi opiniami o odchodzenia od gazu ziemnego jako paliwa grzewczego co ma być spowodowane ograniczonym dostępem do tego paliwa. Coraz bardziej obserwowany jest trend zapewnienia sobie dodatkowego źródła ciepła, co ma sens przy dużej nieprzewidywalności cen nośników ciepła. Jest to szczególnie widoczne w wypadku konieczności ogrzewania poza sezonem grzewczym, gdzie dołożenie ogrzewania elektrycznego jest najmniej skomplikowane. Bardzo duże wzrosty odnotowuje się w sprzedaży kotłów do współpracy z pompami ciepła i to zarówno ze strony dystrybutorów pomp ciepła, jak i klientów, którzy pompy ciepła mają już zamontowane i chcą je wspomóc w sezonie grzewczym ze względu na niewystarczającą moc dobranego urządzenia w budynkach o większym zapotrzebowaniu na ciepło. Nadal utrzymuje się trend wzrostowy sprzedaży kotłów elektrycznych do współpracy z instalacjami PV, z tym, że są to przede wszystkim klienci, którzy przewymiarowali instalacje stawiając jako główne kryterium decyzji o założeniu takiej instalacji możliwość wsparcia finansowego w ramach któregoś z programów. Bardzo duże zainteresowanie wzbudza nowa kategoria produktów – elektrycznych dogrzewaczy układu c.o. Można założyć, że w ciągu dwóch ich sprzedaż zbliży się wolumenowo to ilości kotłów elektrycznych.

Kolektory słoneczne:

W I kwartale 2022 r., w grupie kolektorów słonecznych nastąpił ponownie wzrost sprzedaży tego typu instalacji w porównaniu do I kwartału 2021 r., który wyniósł ok. 20. Absolutnie dominują w sprzedaży kolektory płaskie, ale w wypadku kolektorów próżniowe, które są marginesem w sprzedaży tego typu instalacji także widać wzrost zainteresowania co wiąże się także ze wzrostem sprzedaży. W dalszym ciągu problemem jest obecna struktura sprzedaży tych urządzeń w Polsce, która powoli zaczyna się zmieniać i w I kwartale 2022 r. widać było znowu pewien wzrost znaczenia sprzedaży detalicznej, która jest jednak daleka od poziomu pozwalającego mówić o stabilności tego segmentu rynku. Sprzedaż detaliczna wzrasta głownie przez ponownie coraz większe zainteresowanie instalacjami kolektorów słonecznych także do doładowania ogrzewania w układach hybrydowych w uzupełnieniu innych źródeł ciepła takich jak pompy ciepła, kotły gazowe, elektryczne czy biomasowe, a nie tylko do przygotowania c.w.u. Takie rozwiązanie z powodzeniem zdobywa coraz większą popularności i sprawdza się w innych krajach. W Polsce powstaje coraz więcej takich instalacji, co jest wynikiem obaw co do wzrastających w znaczny sposób cen gazu i energii elektrycznej, ale również pozostałych paliw, które muszą być zakupione żeby zasilać urządzenie grzewcze. Także w tej grupie produktowej, producenci zgłaszali problemy z dostawami komponentów i surowców do wytwarzania kolektorów słonecznych, które spowodowały, że osiągnięty wzrost był poniżej możliwości rynku, który mógł przyjąć więcej takich urządzeń. Także w I kwartale coraz bardziej widoczne zaczynają być instalacje złożone z kolektorów hybrydowych PVT – formy kogeneracji opartej na energii słonecznej.

Także na poziomie UE powstała mapa drogowa dla szerszego wykorzystania ciepła pozyskiwanego z energii słonecznej, jako uzupełnienie bardzo mocno promowanej elektryfikacji ogrzewania, jako odpowiedź na spodziewane problemy z podażą energii elektrycznej, co będzie miało także wpływ na rozwój tego rynku w Polsce.

Gazowe przepływowe podgrzewacze do ciepłej wody użytkowej:

Rynek przepływowych gazowych podgrzewaczy do ciepłej wody użytkowej po stosunkowo sporych wzrostach w trzech kwartałach 2020 r. i spadku w III kwartale 2021 r. na poziomie 13% oraz wzroście w IV kwartale 2021 r. na poziomie 12%, w I kwartale 2022 r. zaznaczył się ponowny spadek sprzedaży tych urządzeń, który wyniósł 8%. Można przyjąć, że ta technologia wytwarzania ciepłej wody użytkowej jest coraz bardziej wypierana przez inne źródła wytwarzania c.w.u. Tego typu urządzeń nie montuje się już w nowym budownictwie. Istnieją tylko dzięki rynkowi wymian.

Grzejniki i inne elementy instalacyjne

I kwartał 2022 r. w grupie grzejników stalowych był ogólnie pochodna koniunktury w budownictwie mieszkaniowym co zaowocowało wynikiem ok. 10-15% niższym niż w IV kwartale 2020 r. Mniejsza sprzedaż niż w I kwartale 2022 r., była podyktowana korektą w stosunku do zakupów robionych z zapasem przed podwyżkami w ciągu roku. Nagromadzone produkty zaczynają zalegać w magazynach; wydaje się, że dotychczasowy trend zamówień wyprzedzających wymuszonych przez podwyżki został przełamany; pogarszające się perspektywy na nowe projekty w kolejnych kwartałach. Na sprzedaż stalowych grzejników płytowych wpływa silne zahamowanie w budownictwie mieszkaniowym. Widać coraz bardziej spadki zapotrzebowania na te produkty. W pierwszym kwartale jest to spadek średnio o kilkanaście procent w zależności od źródła informacji. W dalszym ciągu występują trudności w zaopatrzeniu w różne komponenty do produkcji.

Segment ogrzewania płaszczyznowego oraz systemów rurowych dotknięty coraz większymi problemami, przede wszystkim ogromne braki w dostępności surowców, co skutkowało/cały skutkuje znacznie wydłużonymi terminami dostaw oraz ich ograniczeniem. Ale mimo tych trudności ogrzewanie podłogowe i sprzedaż różnych systemów rurowych osiągnęły ponownie dwucyfrowy wzrost, który sięgał w dużej części asortymentu kilkudziesięciu procent. Ze względu na braki towarowe w ogrzewaniu płaszczyznowym nastąpił niewielki spadek, z uwagi na ok 20% spadek sprzedaży dla systemu montażu dla rur w technologii mokrej, której nie skompensowały kilkukrotne wzrosty w pozostałych technologiach.

W wypadku grzejników aluminiowych nastąpił spadek sprzedaży o ok. 5% w I kwartale 2022 r. Pozostałe elementy instalacji osiągnęły podobny poziom sprzedaży w I kwartale 2022 r. z tym, że zależnie od źródeł odchyłka była ok. 10% rażono w kierunku spadku, jak i wzrostu.

Podsumowanie

Ogólnie, branża grzewcza pomimo trudności z dostawami i podwyżką cen materiałów do produkcji zaliczyła kolejny dobry kwartał. Pewna niewiadomą jest rozwój rynku dalej 2022 r., zarówno ze względów geopolitycznych, jak również ekonomicznych. Co prawda prognozy podają, że w 2022 r. powinna się ustabilizować sytuacja na rynku surowców, oraz nośników energii, ale wysoka inflacja oraz konieczność poniesienia większych wydatków w innych sektorach może spowodować zahamowanie zdolności finansowej społeczeństwa w Polsce, ale również w UE. Także sytuacja w budownictwie mieszkaniowym nie napawa optymizmem, co było już widać na rynku instalacyjno-grzewczym w marcu i kwietniu 2022 r. Mówi się o wyraźnym spadku rentowności firm wykonawczych o możliwych upadłościach Problemem jest, jest zachowanie się dostawców z Chin, ponieważ widać coraz większe problemy z dostawami komponentów i surowców z tego kierunku, co jest wynikiem swego rodzaju niepisanych sankcji czy nacisku politycznego na firmy europejskie, spowodowanego nierozważnym wyprowadzaniem różnej produkcji podzespołów z Europy i uzależniania się od dostaw z tamtego kierunku. Co ciekawe, firmy chińskie także zaczynają zalegać z dostawami gotowych produktów, co może być spowodowane restrykcjami pandemicznymi i zamykaniem całych obszarów, gdzie odbywała się produkcja.

Opracowanie: SPIUG

Warszawa, 22.05.2022 r.